Πώς τα υποστηρικτικά κράτη μπορούν να προωθήσουν τη συνεργασία με το ΔΠΔ μέσω πολυμερών φορέων – International Justice Monitor

Όταν ο Hashim Thaçi, πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου, έμαθε πέρυσι για το ένταλμα συλλήψεως εναντίον του για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου, αυτός καρτερικός από το γραφείο και παραδόθηκε την επόμενη μέρα. Ακόμη πιο εντυπωσιακό, ο Τάτσι είχε προεδρεύσει, όσο απρόθυμα κι αν ήταν, της ίδρυσης του ίδιου του δικαστηρίου που κατήγγειλε τον ίδιο και αρκετούς από τους συμμάχους του εν καιρώ πολέμου, γνωρίζοντας από τότε ότι η εντολή του Ειδικά Επιμελητήρια Κοσσυφοπεδίου θα την οδηγούσε να επικεντρωθεί σε εγκλήματα για τα οποία φέρεται να ήταν υπεύθυνοι ο ίδιος και οι σύμμαχοί του.

Λίγες από τις κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν έρευνα από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), έχουν δείξει παρόμοιο βαθμό συνεργασίας κατά του ατομικού συμφέροντος. Σε πολλές περιπτώσεις, οι κυβερνήσεις αρνούνται επίμονα να εκτελέσουν τα εντάλματα σύλληψης του ΔΠΔ ή να συνεργαστούν με άλλο τρόπο στις έρευνές του. Το Σουδάν (ένα μη κρατικό κόμμα) αγνόησε τα εντάλματα σύλληψης του δικαστηρίου εναντίον ορισμένων κορυφαίων αξιωματούχων του για περισσότερο από μια δεκαετία. Κένυα επίμονα αρνήθηκε να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία που ζητήθηκαν και απέτυχε να παραδώσει τρεις από τους υπηκόους της που κατηγορούνται για παραποίηση μαρτύρων. Ακτή Ελεφαντοστού δεν μεταφέρθηκε ποτέ η κατηγορούμενη σύζυγος του πρώην προέδρου της· και την Αίγυπτο (επίσης μη κρατικό μέρος) στεγασμένος ένας φυγάς πρώην αξιωματούχος του πεσμένου καθεστώτος Καντάφι της Λιβύης στο έδαφός της μέχρι που πέθανε από φυσικά αίτια.

Η σύγκριση των απογοητεύσεων του ΔΠΔ για την εξασφάλιση της συνεργασίας και της πρόωρης επιτυχίας του ειδικού δικαστηρίου του Κοσσυφοπεδίου μπορεί να φαίνεται άδικη. Το ασυνήθιστο καθεστώς και η ιστορία του Κοσσυφοπεδίου έχουν αφήσει τους ηγέτες του εξαιρετικά εξαρτημένους από διεθνείς εταίρους που απολαμβάνουν ευρείας εγχώριας αξιοπιστίας. Αυτό δίνει στους κύριους διεθνείς εταίρους του Κοσσυφοπεδίου μόχλευση σε βαθμό απίθανο να επαναληφθεί σε πολλά άλλα μέρη. Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν επισημάνει ότι η διεθνής υποστήριξη του Κοσσυφοπεδίου και η ενσωμάτωσή του στην Ευρώπη εξαρτιόταν από τη δημιουργία και τη συνεργασία με το ειδικό δικαστήριο. Για το ΔΠΔ, το οποίο διεξάγει έρευνες ή προκαταρκτικές εξετάσεις επί του παρόντος σε 18 διαφορετικές καταστάσεις, η ανάγκη συνεργασίας καλύπτει έναν τρομακτικό αριθμό δυνητικά απερίσκεπτων κρατών.

Για κάθε κράτος που του ζητείται να συνεργαστεί με το ΔΠΔ (αίτηση κράτος), ενδέχεται να μην υπάρχει εταίρος που να έχει ισχυρή πολιτική μόχλευση σε αυτό το κράτος και να επιμείνει στη συνεργασία του με το δικαστήριο. Χωρίς το πλεονέκτημα της άμεσης διμερούς μόχλευσης, τα κράτη που υποστηρίζουν το ΔΠΔ (τρίτες χώρες) πρέπει να βρουν τρόπους συνεργασίας για να ασκήσουν έλεγχο και εποικοδομητική πίεση στο κράτος προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση, μεταξύ άλλων μέσω πολυμερών φορέων.

Ένα προσεχές ενημερωτικό έγγραφο της Πρωτοβουλίας για τη Δικαιοσύνη, που θα εκδοθεί τον Ιανουάριο, θα δείξει ότι τρίτα κράτη απέτυχαν να παράσχουν τέτοια υποστήριξη με συνέπεια. Τρία βασικά όργανα – η Συνέλευση των Κρατών Μερών του ΔΠΔ, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων – έχουν ζητήσει συνεργασία σε λίγες μόνο περιπτώσεις του ΔΠΔ. Άλλοι πολυμερείς φορείς, ιδίως περιφερειακοί θεσμοί, όπως η Αφρικανική Ένωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών, έχουν επίσης δυνητικό ρόλο στη διαμόρφωση των αποφάσεων από τα κράτη προς τα οποία απευθύνεται το αίτημα σχετικά με το εάν θα συνεργαστούν με το ΔΠΔ, αν και βρίσκονται πέρα ​​από το επίκεντρο της επερχόμενο χαρτί.

Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πολυμερές όργανο, η Συνέλευση των Κρατών Μερών (ASP) είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση της κρατικής συνεργασίας με τις έρευνες του ΔΠΔ, αν και έχει κάνει σχετικά περιορισμένη χρήση των εξουσιών που διαθέτει. Για παράδειγμα, στα ψηφίσματά του, το ASP σχεδόν ποτέ δεν αναφέρει συγκεκριμένες έρευνες ή εκκλήσεις για συνεργασία από συγκεκριμένα κράτη –ακόμα και εκείνα που το δικαστήριο έχει παραπέμψει στο ASP για μη συνεργασία. Οι παρατεταμένες διαφορές που προηγήθηκαν τέτοιων παραπομπών έχουν αμβλύνει τον αντίκτυπό τους, όπως και η περιορισμένη αντίδραση των κρατών και της ASP στις παραπομπές.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) έχουν προσφέρει ρητορική και μερικές φορές πιο απτή υποστήριξη σε διάφορες έρευνες του ΔΠΔ, κάνοντας δεκάδες δηλώσεις σημειώνοντας τον ρόλο ή το έργο του ΔΠΔ σε μια χώρα. καλώντας τα κράτη να συνεργαστούν με τον εισαγγελέα του ΔΠΔ ή επαινώντας τα για αυτό· και μάλιστα καθοδηγώντας έναν μηχανισμό έρευνας για τη Μιανμάρ να συνεργαστεί με το δικαστήριο. Οι εκφράσεις υποστήριξης του Συμβουλίου Ασφαλείας επικεντρώθηκαν κυρίως στις λιγότερο αμφιλεγόμενες έρευνες του ΔΠΔ που έγιναν κατόπιν αιτήματος μιας συνεργαζόμενης κυβέρνησης υποδοχής. Το HRC, από την άλλη πλευρά, έχει εκφράσει την υποστήριξή του για το ΔΠΔ σε διαφορετικές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων αρκετών όπου βασικές κυβερνήσεις ήταν εχθρικές προς τον ρόλο του δικαστηρίου. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ εγκρίνει ετήσια ανάλυση επικεντρώθηκε σε οριζόντια ζητήματα του ΔΠΔ, αλλά σχεδόν ποτέ δεν μιλά για τις πραγματικές έρευνες του ΔΠΔ. Οι απλές δηλώσεις ή εκκλήσεις για συνεργασία μπορεί να μην είναι από μόνες τους ένα ισχυρό εργαλείο. Ωστόσο, ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για τη δημιουργία ενός πολιτικού πλαισίου στο οποίο ένα κράτος προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση θα γνωρίζει ότι οι ενέργειές του θα εξεταστούν και στο οποίο τα τρίτα κράτη παροτρύνονται να λάβουν θέση, θα μπορούσε να αξίζει τον κόπο η επιδίωξη μεγαλύτερης έκφρασης πολυμερούς υποστήριξης.

Τέλος, ορισμένες έρευνες του ΔΠΔ προέκυψαν από καταστάσεις σύγκρουσης στις οποίες η διεθνής κοινότητα έχει παράσχει ειρηνευτικές δυνάμεις. Αυτές οι δυνάμεις είχαν μερικές φορές την εξουσία να βοηθήσουν τις πολιτείες που ζητήθηκαν να συλλάβουν ή να μεταφέρουν έναν φυγόδικο του ΔΠΔ ή να κάνουν οι ίδιες μια τέτοια σύλληψη. Δεν έχουν πραγματοποιηθεί τέτοιες ανεξάρτητες συλλήψεις, αλλά σε καταστάσεις όπου οι αρχές της χώρας υποδοχής δεν είναι σε θέση ή διστάζουν να προβούν σε συλλήψεις, τα υποστηρικτικά κράτη και οι υποστηρικτές θα πρέπει να εργαστούν για να διατηρήσουν ή να δημιουργήσουν πολιτική υποστήριξη για βοήθεια ή δράση από ειρηνευτικές δυνάμεις. Το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν έχει δείξει σημάδια ότι είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει τις εξουσίες του για καταναγκαστικές κυρώσεις για να προωθήσει τη συνεργασία του κράτους στο οποίο ζητείται.

Το νέο ενημερωτικό έγγραφο θα παρέχει σημαντικές συστάσεις για την αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων. Χωρίς ικανότητα επιβολής του νόμου, το ΔΠΔ βασίζεται πλήρως σε κράτη, διακυβερνητικούς οργανισμούς και άλλους παράγοντες για την επιβολή της εντολής του. Το φάσμα των τομέων στους οποίους το ΔΠΔ απαιτεί συνεργασία είναι ευρύ και εκτείνεται σε πολλαπλές καταστάσεις με ποικίλα πολύπλοκα πολιτικά πλαίσια. Η δράση των κρατικών μερών μέσω πολυμερών θεσμών μπορεί να βοηθήσει στην οικοδόμηση εκφράσεων πολιτικής υποστήριξης που διατηρούν ένα επίπεδο διαρκούς υποστήριξης και ενδιαφέροντος για το ΔΠΔ. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό θα μπορούσε να προσφέρει στο δικαστήριο αυξημένη συνεργασία και μεγαλύτερη προστασία από πολιτικές επιθέσεις.

Καθώς η ASP του 2021 πλησιάζει στο τέλος της και τα κράτη κοιτάζουν μπροστά στις συζητήσεις για τη συνεργασία με την Ανεξάρτητη Ανασκόπηση Εμπειρογνωμόνων το 2022, οι συστάσεις του ενημερωτικού εγγράφου θα ενημερώσουν τις συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα συμβαλλόμενα κράτη μπορούν να ενισχύσουν το ΔΠΔ.